Όχι, ο Στέλιος Καζαντζίδης δεν είχε ποτέ σαφή επαφή με τον Στινγκ – είναι σχεδόν βέβαιο ότι ούτε καν είχαν ακούσει ο ένας για τον άλλο. Ωστόσο, οι δρόμοι τους “συναντήθηκαν” σε μια φανταστική διαμάχη, όπου οι στίχοι τους έγιναν αντικείμενο ανάλυσης και έντονης κριτικής. Αυτή η διαμάχη δεν σχετίζεται με την πολιτική ορθότητα ή τη woke κουλτούρα, αλλά με το πώς αυτές σε υπερβολικό βαθμό μπορούν να διαμορφώσουν ένα περιβάλλον δογματικού ολοκληρωτισμού, όπου η διάκριση ανάμεσα σε “καλό” και “κακό” γίνεται χωρίς περιθώριο συζήτησης.
Η κριτική προς τον Καζαντζίδη και το «Υπάρχω»
Πριν από λίγες εβδομάδες, με αφορμή την επιτυχία της ταινίας του Γιώργου Τσεμπερόπουλου για τον Στέλιο Καζαντζίδη, προέκυψε έντονη συζήτηση σχετικά με τους στίχους των τραγουδιών του. Το «Υπάρχω» υπήρξε παράδειγμα τοξικής αρρενωπότητας, σεξισμού και πατριαρχίας κατά την άποψη πολλών. Το κομμάτι κατηγορήθηκε ότι προάγει στοιχεία stalking, με στίχους όπως: «Υπάρχω, κι όσο υπάρχεις θα υπάρχω» ή «Σκλάβα τη ζωή μου θα ’χεις».
Η κριτική αυτή βασίστηκε στο ότι οι στίχοι αποτυπώνουν μια διεκδικητική και επιθετική στάση, η οποία εκλήφθηκε ως εκφοβιστική από αρκετούς. Παρόλα αυτά, η ταινία συνέχισε να απολαμβάνει επιτυχία, προσελκύοντας το κοινό.
Το «Every Breath You Take» και οι ομοιότητες με το «Υπάρχω»
Παρόμοια τύχη είχε στη Μεγάλη Βρετανία και το κομμάτι «Every Breath You Take» των The Police. Η Rock Choir, η μεγαλύτερη χορωδία στη χώρα με 31.000 μέλη, αποφάσισε να το αφαιρέσει από το ρεπερτόριό της, κρίνοντάς το καταχρηστικό και κακοποιητικό.
Οι στίχοι του τραγουδιού, όπως: «Κάθε ανάσα που παίρνεις, κάθε κίνηση που κάνεις, κάθε βήμα που περπατάς, θα σε παρατηρώ», εκλήφθηκαν ως στοιχεία stalking και θεωρήθηκαν προβληματικοί. Είναι αξιοσημείωτο πως αυτοί οι στίχοι παρουσιάζουν εντυπωσιακές ομοιότητες με εκείνους του «Υπάρχω», αν και προέρχονται από εντελώς διαφορετικές μουσικές κουλτούρες.
Η καψούρα και η παγκοσμιότητα του έρωτα
Αξίζει να σημειωθεί ότι τέτοιοι στίχοι εκφράζουν έντονα συναισθήματα ερωτικής αγωνίας. Η καψούρα είναι παγκόσμιο φαινόμενο, και είτε αναφερόμαστε στη λαϊκή κουλτούρα της Ελλάδας είτε στη διεθνή pop σκηνή, οι ερωτευμένοι πάντα τείνουν να oscillate ανάμεσα σε απειλές, παρακάλια και στιγμές πλήρους ευαλωτότητας.
Όπως τραγούδησε ο Καζαντζίδης: «Σκλάβα τη ζωή μου θα ’χεις», έτσι και ο Στινγκ τραγούδησε: «Θα σε παρατηρώ». Και οι δύο εκφράζουν τη ίδια έντονη συναισθηματική ανάγκη, έστω και με διαφορετικούς τρόπους.
Το φαινόμενο της πολιτικής υπερβολής
Στην Ελλάδα το «Υπάρχω» προς το παρόν δεν έχει απαγορευτεί, αλλά ζούμε και εδώ παρόμοιες υπερβολές. Πρόσφατα, προκλήθηκε σάλος επειδή σε μια θεατρική παράσταση στο Ακροπόλ, που αφορά αντροπαρέα ενηλίκων, δεν συμμετείχε καμία γυναίκα. Ορισμένες θεατρικές προσωπικότητες εξέφρασαν ντροπή και απογοήτευση για αυτή την επιλογή, παραβλέποντας ότι η υπόθεση της παράστασης γύρω από μια αντροπαρέα.
Παρόμοια παραδείγματα μπορεί να βρεθούν και στον κινηματογράφο. Στον «Λόρενς της Αραβίας», για παράδειγμα, δεν υπάρχουν γυναίκες χαρακτήρες με σημαντικό ρόλο – πρέπει να αποσύρουμε την ταινία, λοιπόν;
Από τον Καζαντζίδη στη Marianne Budd και τη Βίβλο
Αυτές οι συζητήσεις φέρνουν στο νου την ομιλία της Marianne Budd κατά την ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ. Η λιτή και περιεκτική ομιλία της αγγίζει ζητήματα δικαιοσύνης, ενώ η χρήση της Βίβλου από τον Τραμπ είχε κριθεί από την ίδια ως προκλητική.
Αυτή η στάση, που συχνά αναζητεί νόημα σε θρησκευτικά κείμενα, θυμίζει τα εκκλησιαστικά κείμενα κατά την περιφορά του Επιταφίου: «Δος μοι τούτον τον ξένον…». Αυτή η απλή φράση δείχνει ότι πολλές φορές τα διαχρονικά κείμενα προσφέρουν απαντήσεις που ξεπερνούν τη σύγχρονη τάση για υπερβολική ευαισθησία.
Σε μια εποχή όπου η πολιτική ορθότητα φτάνει στα όριά της, ας θυμόμαστε ότι τα συναισθήματα, είτε εκφράζονται μέσω του λαϊκού τραγουδιού είτε της διεθνούς pop μουσικής, παραμένουν βαθιά ανθρώπινα. Δεν είναι απαραίτητο να τους αποδίδουμε πάντα διαστάσεις μεγαλύτερες από αυτές που αντικειμενικά έχουν.
